ناسا در تصویر جدیدی که توسط فضاپیمای خود گرفته، مکانی مناسب در نزدیکی یخهای آبِ سطح مریخ برای فرود و حفاری راحت فضانوردان در آیندهای نه چندان دور یافته است. مشاهده بیشتر »
راه شیری چند بازوی مارپیچ دارد؟
در این پست شما را دعوت به تماشای این ویدیو آشنایی جهت آشنایی با ساختار کهکشان راه شیری و بازوهای مارپیچ آن به صورت فشرده در ۳۷ دقیقه میکینم. مشاهده بیشتر »
کمی بیشتر راجع به حد آرمسترانگ بدانیم
آیا تاکنون این کلمه را شنیدهاید؟ در این پست، سعی کردهایم تا در رابطه با حد آرمسترانگ و کاربردهای آن در سفرهای فضایی اطلاعات جامع و کاربردی را در اختیار علاقمندان به فضا و پزشکی فضایی قرار دهیم.
با ما همراه باشید: مشاهده بیشتر »
قطار ماهواره های اسپیس ایکس بر فراز آسمان
دو شب گذشته یعنی ۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ (۲۴ می ۲۰۱۹)، شرکت خصوصی-آمریکایی اسپیس ایکس، اقدام به پرتاب سنگینترین محموله فضایی تا به امروز در مدار حدود ۵۰۰ کیلومتری زمین کرده است. مشاهده بیشتر »
چرا در مریخ آب مایع نمی تواند جاری باشد؟
در دهههای اخیر، محققان دانستهاند که در دو قطب مریخ به خصوص قطب شمال این سیاره، مقدار زیادی یخ وجود دارد که بخش بسیار زیادی از آن میتواند یخ آب باشد. حتی در سالهای اخیر در مریخ وجود آب به صورت مایع روان تایید شدهاست که میتواند یک خبر بسیار خوب برای دانشمندان به ویژه اختر زیست شناسان باشد.
اما مسائل بسیاری هستند که باید به بررسی آنها پرداخت، چرا که نه تنها وجود آب مایع در این سیاره پدیدهای موقتی است، بلکه این اتفاق یعنی وجود آب جاری میتواند از جهاتی بسیار نگران کننده باشد.
با ما همراه باشید: مشاهده بیشتر »
براستی امیدی برای ارتباط با بیگانگان هست؟
آیا براستی می توان امید داشت که با موجودات فضایی بیگانه روزی در ارتباط باشیم؟ درباره نحوه زندگی و محل سکونت شان از آنها بپرسیم؟ هوش آنها را بسنجیم و… شاید نیز هم اینک برخی سازمان های سِرّی با آنان در ارتباط اند!!! در این مقاله به بررسی ارتباط ما با فرازمینی ها، مشکلات و موانع ارتباطی می پردازیم.
با ما همراه باشید… مشاهده بیشتر »
نکاتی جالب در رابطه با سیاهچاله مرکزی M87
به تازگی خبر اولین عکس برداری واقعی از یک سیاهچاله در قلب کهکشان مسیه ۸۷ (M87) مانند بمب در تمام جهان صدا کرده و تمامی دوستداران علم را متحیر گردانده است!
اینک که چند روزی از این کشف بزرگ در تاریخ کیهان شناسی گذشته و آتش هیجان ها فروکش کرده، بیایید به بررسی کمی دقیق تر و تخصصی تر این حفره تاریک در فاصله ۵۵ میلیون سال نوری بپردازیم.
با پیشتازان علم همراه باشید. مشاهده بیشتر »
سفر در زمان، حقیقتی امکان پذیر!!!
سفر در زمان مقوله ای است که تقریبا همه مردم بار ها و بار ها در فیلم های علمی تخیلی و داستان های ماجراجویی با آن مواجه شده اند و یکی از راز آلود ترین سوالات در ذهن انسان هاست، این که چطور و چگونه می توان در زمان سفر کرد و آیا اصلا امری ممکن است یا تنها زاده خیال برخی! عده ای آن را محال می دانند و عده ای آن را وابسته به پیشرفت علم می دانند.
اما، دیدگاه علم در این خصوص چیست؟ شاید تعجب کنید که از دیدگاه علم، پاسخ مثبت و سفر در زمان امری قطعی و انکار ناپذیر است!!!
در این مقاله با ما همراه باشید.
زمان چیست؟
برای بررسی مقوله سفر در زمان، ابتدا بهتر است ببینیم زمان دقیقا چیست و چگونه می توان درکِ آن را تعریف و توضیح داد.
حال در اینجا برخی از تعریف های فلسفی و علمی برای درک ماهیت زمان را بیان می کنیم:
“زمان یا وقت بُعدی است که در آن اتفاقات از گذشته تا به حال و از حال تا آینده رخ میدهند” {منبع}
بر اساس دیدگاه دیگری:
“زمان قسمتی از ساختارهای اساسی جهان است، بُعدی است که اتفاقات پشت سر هم در آن رخ میدهند” {منبع}
همچنین این دیدگاه بیان میکند که زمان قابل اندازهگیری است. این یک نوع دیدگاه واقع گرایانه است که اسحاق نیوتن بیان میکند و از این رو گاهی با نام زمان نیوتونی شناخته میشود.
دیدگاه دیگری نیز چنین بیان میکند:
“زمان قسمتی از ساختارهای ذهنی انسان است (همراه فضا و عدد) آن چنان که ما در ذهن خود رشتهٔ رویدادها را دنبال میکنیم همچنین در ذهن خود برای طول آن اتفاقات کمیتهایی را از قبیل ثانیه، دقیقه و ساعت تعریف میکنیم” {منبع}
به هر حال، زمان هر چه که باشد ما آن را درک و احساس می کنیم که این خود دلیل بزرگی برای اثبات آن است.
حال ویژگی های این بعد از فضا، یعنی زمان چیست؟ زمان دارای خواصی است از جمله:
- زمان همه جای کیهان در جریان است.
- زمان هیچگاه متوقف نمی شود.
- زمان نسبی است. (بدین معنا که در هر جایی اندازه آن می تواند متفاوت باشد)
- زمان انعطاف پذیر است (یعنی می تواند سرعت حرکت آن تغییر کند.
- زمان هیچگاه به عقب باز نمی گردد. (با وجود انعطاف پذیری آن)
همانطور که می بینیم، نسبی و متغییر بودن اندازه زمان، یکی از خاصیت های آن است که یک قرن پیش توسط آلبرت انیشتین در نظریات نسبیت مطرح و اثبات شد. بدین ترتیب، گذر زمان در دو ناحیه جداگانه در کیهان می تواند با هم متفاوت باشد، اما ویژگی های آن، همه جا یکسان است.
برای مثال، زمان در کره زمین با گذر زمان در سیاره مریخ و یا در خارج از سامانه خورشیدی کاملا متفاوت عمل می کند، این تفاوت می تواند جزعی و یا بسیار گسترده و چشمگیر باشد.
اما چرا این اتفاق رخ می دهد؟؟؟
دلیل این اتفاق یا همین نسبی بودن زمان را به وسیله فیزیک نسبیت می توان توضیح داد، بر اساس نسبیت انیشتین، زمان جزعی از بافت و ویژگی فضا است به همین دلیل اغلب آن را به صورت فضا-زمان مطرح می کنند. بنابراین برخی از نیرو هایی که در کیهان وجود دارند می توانند بر روی عملکرد زمان تاثیرگذار باشند. اما آن نیرو ها چیست؟
بر اساس نسبیت خاص انیشتین، زمان، با (نیروی) سرعت، رابطه عکس دارد. اجازه دهید دقیق تر بررسی کنیم:
طبق نسبیت خاص اگر به جسمی نیرو وارد شود می تواند حرکت کند و حرکت اجسام بر روی زمان تاثیری معکوس خواهد داشت یعنی زمان برای جسم متحرک کند تر از جسم ثابت می گذرد و هر چه سرعت یک جسم بیشتر شود، زمان برای آن کند تر سپری خواهد شد!!! به این پدیده، هم ارزی یا اتساع زمان نیز گفته می شود.
گر چه عجیب به نظر می رسد اما این پدیده به اثبات رسیده و واقعیت دارد، اگر چه بسیار ناچیز است اما در سرعت های بالا می تواند بسیار چشمگیر باشد.
فرمول برای محاسبه اتساع زمان در نسبیت خاص به شرح ذیل است:
که
- بازه زمانی برای فرد مشاهدهکننده (مانند تیک تاکهای روی ساعت) زمان مناسب
- بازه زمانی برای شخصی که حرکت میکنند (نسبت به شخص مشاهده گر) با سرعت v
- سرعت نسبی میان مشاهده گر و ساعت متحرک
- سرعت نور.
این میتواند به شکل زیر نیز نوشته شود:
- {منبع}
البته اتساع زمان قابل احساس نیست یعنی اگر شما در فضاپیما ای باشید و با سرعت بسیار بالایی حرکت کنید، زمان برای شما کند خواهد گذشت و عملاََ در زمان سفر کرده اید اما خود متوجه کندی زمان نمیشوید بلکه ناظر بیرونی که ساکن است شما را کند می بیند و شما اگر نگاهی به بیرون بیندازید خواهد دید که همه چیز سریع تر در حال گذر است.
مثلا طبق روابط فوق، اگر ۱سال از نظر شخصی در فضا که با سرعت ۰٫۹۹ سرعت نور در حال حرکت است گذشته شده باشد، این معادل با ۷ سال زمان گذشته در زمین است. پس در زندگی عادی، جایی که با سرعتی بسیار اندک نسبت به سرعت نور حرکت می کنیم نمیتوان اتساع زمان را مشاهده کرد اما در سرعتهای بالا (نزدیک به سرعت نور) پدیده اتساع زمان را میشود یافت.
اتساع گرانشی زمان
علاوه بر هم ارزی و رابطه مستقیم زمان با سرعت، بر پایه نسبیت عام انیشتین، زمان نیز دارای هم ارزی و رابطه معکوس با گرانش می باشد، می توان این گونه گفت که آهنگ گذشت زمان برای ناظرین در ارتفاع های مختلف (اختلاف در راستای جهت شتاب) متفاوت است. (چرا که در ارتفاع اثر گرانشی کم تر است)
به زبان ساده، هر چه گرانش بیشتر باشد، زمان آرام تر خواهد گذشت، مثلا زمان برای کسی که در فضا هست (به دلیل کمبود شتاب گرانشی) سریع تر از ما که بر روی زمین قرار داریم خواهد گذشت. تمام این موارد در دهه های اخیر مورد آزمایش تجربی نیز قرار گرفته اند. برای نمونه با استفاده از ساعتهای اتمی قرار گرفته در هواپیما، اتساع زمان آزموده شدهاست. ساعتهای درون هواپیما٬ کمی تندتر از ساعتهای روی زمین کار میکنند.
روابط اتساع گرانشی زمان نیز به شرح زیر است:
زمان ویژه بین رویدادهای آ و ب ٬ از دید ناظر با زمان کُند شدهاست.
زمان مختصات ٬ بین آ و ب ٬ از دید ناظر حاضر در چارچوب شوارتزشیلد است. (چارچوبی که در آن٬ آهنگ گذر زمان برای ناظر دوردست -در بینهایت دور از جرمِ ایجادکننده میدان – بربر با آهنگ گذر زمان مختصات (شوارتزشیلد) است.)
شعاع شوارتزشیلد جرم است.
{منبع}
نتیجه
نتیجه می گیریم که برای سفر در زمان؛، نیاز به دو نیروی بسیار مهم و قدرتمند است، یعنی سرعت و گرانش. اگر خود را به جسمی که گرانش زیادی دارد نزدیک کنیم، زمان برای ما کند خواهد گذشت (گرانش یا سرعت بیشتر=گذر کند تر زمان، اما هرگز زمان متوقف نمی شود چرا که برای این کار باید دقیقا با سرعت نور حرکت کرد که بر اساس نسبیت خاص امری محال است).
شاید سیاه چاله ها بهترین گزینه باشند، چرا که هر جسمی که به سیاه چاله نزدیک شود، زمان برای آن کند تر و کند تر می گذرد، اگر شما با سفینه ای به یک سیاه چاله نزدیک شوید به دلیل نیروی گریز از مرکز، با سرعتی باور نکردنی به دور سیاه چاله چرخش خواهید کرد و در این صورت شما هم تحت تاثیر گرانشی قدرتمند و هم سرعتی بسیار زیاد قرار دارید که این دو با هم می توانند زمان شما را (بدون اینکه خودتان بفهمید!) به طرز فوق العاده ای کند کنند تا به آینده سفر کنید، درست مانند تونل زمان! با یک سیاه چاله می توان به ستاره های دور دست که رسیدن به آن ها صد ها سال به طول می انجامد سفر کرد.
کلام آخر
اگر در مرز افق رویداد یک سیاه چاله قرار داشته باشید (یعنی درست کمی دورتر از جایی که اگر از آنجا به سیاه چاله نزدیک تر شوید، دیگر راه بازگشت نخواهید داشت و نابود می شوید)، و از آنجا به زمین بنگرید، خواهید دید که حودث بر روی زمین درست مانند یک نوار ویدیویی تند در حال گذر است، شما در تونل زمان هستید!
این یک واقعیت است!!!
گروه پیشتازان علم/ به قلم امیرحسین خیابانی
هدف اصلی کاوشگر اینسایت چیست؟
چندی از فرود موفقیت آمیز کاوشگر سطح نشین اینسایت ناسا بر روی سیاره سرخ نمی گذرد، کاوشگری که فرود موفقیت آمیز خود را در دهانه آتشفشانی “هامونه الیسیوم” در تاریخ ۲۶ نومبر ۲۰۱۸ انجام داد و سر و صدای زیادی نیز به پا کرد.

در این پست، به بررسی دقیق عملکرد های کاوشگر اینسایت و نیز هدف اصلی آن در این سیاره مرموز می پردازیم، با ما همراه باشید.
حیات همیشه هدف اصلی است
می توان گفت تقریبا هدف هیچ ماموریت اکتشافی فضایی که تاکنون انجام شده، چیزی جز حیات نبوده و یا به طریقی به آن مربوط می شود. به عبارت دیگر، هیچ کدام از مامورت های فضایی ناسا و دیگر سازمان های فضایی چیزی که صرفا بی ارتباط با حیات باشد نبوده است.
هدف کاوشگر اینسایت، بررسی لایه های زیرین مطالعه ساختار داخلی مریخ می باشد که برای اولین بار در تاریخ صورت می گیرد و با این کار بررسی سرگذشت این سیاره از زمان شکل گیری آن یعنی در ۴٫۵ میلیارد سال قبل تا به امروز، ممکن می شود. اینسایت دارای بازو های مکانیکی قدرتمندی برای حفاری خاک، ابزار آلات لرزه سنج و پس بازتاب گر لیزری می باشد که این امکان را می دهند تا کاوشگر بتواند عملیات بررسی ساختار داخلی و لرزه های این سیاره را محاسبه کند. طول مدت ماموریت ۲ سال برنامه ریزی شده که به تدریج آزمایشات انجام خواهد شد، البته امکان تمدید ماموریت نیز وجود خواهد داشت.

حال سوال اینجاست که چگونه می توان ماموریت اینسایت را به جست و جوی حیات در بهرام ارتباط داد!!! برای پاسخ به این سوال، ابتدا باید درباره سیاره مریخ اطلاعاتی را کسب کنیم.
به گفته اخترشناسان، مریخ تنها سیاره در منظومه خورشیدی است که می توان در قرن بیستم و با تکنولوژی اخیر بشر به آنجا سفر کرد، چرا که جدا از مساله مسافت، شباهت های بسیاری نیز با زمین دارد و می توان مریخ را رمز آلود ترین سیاره در سیستم خورشیدی دانست. البته منظور از شباهت بین مریخ و زمین، این نیست که می توان در آنجا مثل حیاط خانه خود برویم و به راحتی قدم بزنیم، بلکه منظور این است که این سیاره در مقایسه با ۶ سیاره دیگر با زمین شباهت دارد.
شباهت های مریخ شامل دمای بسیار نزدیک به زمین (کمینه دما ۱۴۳-، بیشینه ۳۰+ و میانگین ۶۳- درجه سلسیوس)، حرکت وضعی مشابه زمین (شبانه روز مریخ تنها ۳۰ دقیقه طولانی تر است)، حرکت انتقالی که تنها نزدیک به دو برابر سال زمینی است، اندازه و گرانش نزدیک به زمین (اندازه حدود نصف زمین و گرانش ۳/۷ G)، دارا بودن اتمسفر (اگر چه بسیار رقیق) و خاکی بودن سیاره. همان طور که ذکر شد این شباهت نسبی هستند.
اما مساله اصلی بر سر تفاوت های بزرگ مریخ با سیاره ماست که همین امر وجود هرگونه زندگی و شرایط حیات را تقریبا ناممکن می کند.
اکسیژن در مریخ تنها ۰/۱۴ درصد است، دما اغلب بسیار پایین است، گاز های سمی فراوان از جمله دی اکسید کربن و آرگون در ترکیبات جوی وجود دارد، فشار هوا حدود یک صدم فشار سطح دریاها است (حدود ۸ میلی بار) با این وجود آب به صورت مایع نمی تواند در سطح مریخ روان شود، در غیر این صورت به سرعت تبخیر خواهد شد.
علاوه بر تمام این مشکلات، میخ فاقد کمربند مغناطیسی است و به همین سبب، تشعشعات بی نهایت خطرناک خورشیدی بر روی سطح این سیاره تابیده می شود؛ همه این مسائل مانع شکلگیری حیات فعال در بهرام می شود. دقیقا برای همین است که اختر زیست شناسان معتقدند که حتی یافتن حیات میکروبی در مریخ نیز بسیار دشوار است. این اعتقاد در طی دهه های اخیر با ارسال کاوشگران متعدد نیز به اثبات رسیده است.
اما مساله امیدوار کننده این است که ما از گذشته مریخ اطلاعات چندانی نداریم.
کسی چه می داند…
کسی چه می داند، شاید واقعا در گذشته های دور در سیاره سرخ درست مانند زمین اقیانوس ها، پوشش های گیاهی انبوه و زندگی وجود داشته و ما از آن بی اطلاع هستیم!
برخلاف ستارگان، سیارات مرگ بسیار آرام و بی سر و صدایی دارند، شاید مریخ نیز، میلیون ها سال قبل فعالیت های درون هسته ای و داخلی خود را متوقف کرده و مرده باشد و به همین علت، تبدیل به یک سیاره سرد، خشک و بی آب و علف و فاقد چرخه حیات شده باشد؛ اگر واقعا چنین باشد، ممکن است ما در آینده در این سیاره حیات باستانی کشف کنیم و در این صورت، یک اکتشاف بزرگ در تاریخ بشر رخ خواهد داد، چرا که ما برای اولین بار خارج از زمین، موفق به یافتن حیات شده ایم و این یعنی در عمل امکان وجود حیات خارج از خانه زیبایمان وجود دارد.
حیات خاموش
گذشته از اینها، این احتمال وجود دارد که در زیر سطح مریخ، همچنان حیات میکروسکوپی خاموشی وجود داشته باشد و از اکسیژن، گرما و فشار محبوس در لایه های زیرین بهره برده و به زندگی خود ادامه دهند.
اما سوال اینجاست که چگونه می توان به این اطلاعات و گذشته مریخ پی برد؟ همانطور که هدس می زنید، پاسخ مطالیعه ساختار درونی مریخ است تا ببینیم آیا مریخ همچنان فعالیت های زمین شناسی در پوسته و اعماق خود دارد یا نه، پروژه ای که اجرای آن بر عهده کاوشگر سطح نشین رباتیک اینسایت ناسا است.
بنابراین، هدف اصلی کاوشگر اینسایت، بررسی ساختار درونی مریخ برای پی بردن به تاریخچه این سیاره و یافتن نشانه هایی از حیات باستانی می باشد.